Zegar biologiczny przyrody

Wszystko, co dzieje się wiosną w ogrodzie, odbywa się w określonej kolejności, w rytmie, który możemy nazwać zegarem biologicznym przyrody.

Sprawdź e-booki dostępne w ofercie naszego sklepu:

• Ekosposoby na szkodniki
• Bioróżnorodność
• Bądźmy świadomi, bądźmy eko

Baczne, wieloletnie śledzenie powtarzalnych zmian zachodzących wiosną w przyrodzie pozwala wychwycić zbieżności, jakie mają miejsce co roku. Wszystko, co dzieje się wiosną w ogrodzie, odbywa się w określonej kolejności, w rytmie, który możemy nazwać zegarem biologicznym przyrody.

Napęd zmianom dają promienie słoneczne i ciepło docierające do roślin i związanych z nimi zwierząt. Każdy zimujący organizm ma ściśle określoną temperaturę tzw. zera fizjologicznego, poniżej której zapada w odrętwienie (owady, pajęczaki), lub też, jak w przypadku roślin, ich czynności życiowe ulegają zahamowaniu. Kiedy wiosną następuje stopniowe ocieplenie, temperatury w ciągu dnia zaczynają przekraczać wspomnianą temperaturę zera fizjologicznego, owady i rośliny rozpoczynają „gromadzenie” ciepła aż do osiągnięcia sumy temperatur pozwalającej np. na wyklucie się gąsienic z jaj, wyjścia larw z załamań kory bądź w przypadku roślin, rozpoczęcia kwitnienia. Ta suma ciepła, czyli temperatur powyżej zera fizjologicznego jest stała dla każdego owada bądź rośliny, a więc co roku organizmy te rozwijają się zawsze w takiej samej kolejności. Znajomość tych faktów umożliwia wychwycenie wielu zależności, które mogą mieć dla nas praktyczne znaczenie.

Przykłady powiązań zegara biologicznego przyrody

Pierwsze słoneczne dni z temperaturą powyżej 12°C powodują wychodzenie z zimowych kryjówek małych chrząszczy kwieciaka jabłkowca, które rozpoczynają żerowanie na nabrzmiewających pąkach jabłoni, powodując tzw. płacz pąków.

Wczesną wiosną wylęgają się z jaj mszyce i miodówki, a zbieżne jest to z pękaniem pąków na roślinach, na których występują.

Mszyca kalinowa na kalinie wylęga się zawsze w okresie pękania pąków tego krzewu i rozpoczyna żerowanie na pierwszych ukazujących się listkach. Podobnie mszyce na jabłoni i miodówka jabłoniowa, które wkrótce po wylęgu wnikają do wnętrza pąków, aby ukryć się przed chłodem i rozpoczynają żerowanie na zawiązkach liści. Kiedy już liście się rozwiną, na ich spodniej stronie znajdziemy spore kolonie, które także będą się znajdowały na pąkach kwiatowych.

Gąsienice namiotnika jabłoniowego (3), które zimę spędziły dobrze ukryte pod tarczkami, czyli pozostałością ubiegłorocznego złoża jaj, wychodzą z ukrycie zawsze w fazie różowego pąka na jabłoni.

Sposoby i ekologiczne środki ochrony roślin

W tym samym czasie wylęgają się z jaj gąsienice znamionówki tarniówki, a więc możemy powiedzieć, że zarówno namiotnik, znamionówka, jak i jabłoń, potrzebują zawsze tej samej porcji ciepła, wyrażonej sumą temperatur, aby wejść w określone stadium rozwoju.

Niektóre, często występujące wokół nas rośliny, takie jak forsycja, tarnina, lilak, dereń jadalny, robinia akacjowa bądź klon, których kwitnienie jest łatwo przez każdego zauważane, możemy uznać za wskaźnikowe, czyli pokazujące, że wraz z ich kwitnieniem ma miejsce, na zupełnie innych roślinach, wylęganie się lub wylot określonych gatunków szkodników. Za przykład niech nam posłuży ochojnik świerkowo-modrzewiowy, czyli mszyca, która na modrzewiach powoduje nieraz masowe zaginanie i żółknięcie igieł, a na świerkach powstawanie szyszeczkowatych wyrośli. Larwy tej mszycy opuszczają zawsze kryjówki w okresie kwitnienia derenia jadalnego i wawrzynka wilcze łyko.

Przędziorek sosnowiec, który może tak dotkliwie uszkodzić świerk biały ‘Conica’, wylęga się pod koniec kwitnienia forsycji, w pełni kwitnienia migdałka trójklapowego lub na początku kwitnienia śliwy domowej. Natomiast masowe wylęganie się larw tego groźnego pajęczaka jest zbieżne z końcem kwitnienia migdałka i śliw.

Śmietka kapuściana pojawia się w okresie kwitnienia tarniny i wkrótce rozpoczyna składanie jaj.

Pachówka strąkóweczka i nasionnica trześniówka wylatują zawsze w okresie pełni kwitnienia robinii akacjowej, potocznie nazywanej akacją. Kwitnienie tego drzewa można więc uznać za wskazówkę przy zwalczaniu tych owadów.

Tak więc baczne obserwowanie roślin wiosną może stać się źródłem wielu cennych informacji dotyczących zmian zachodzących w przyrodzie oraz powiązań w tym samym okresie, pomiędzy różnymi organizmami. Pamiętajmy: w przyrodzie panuje harmonia, a kolejność rozwoju roślin i zwierząt jest niezmienna i zgodna z zegarem biologicznym.

Inni czytali również:

Biologiczne zwalczanie szkodników glebowych

Kiedy sadzić rośliny w ogrodzie? Kalendarz sadzenia

Jakie odmiany róż wybrać?

Fot. Shutterstock.com