Szara pleśń – objawy i zwalczanie

Szara pleśń jest chorobą grzybową powodowaną przez grzyb Botritis cinerea. Jest niezwykle popularna i dobrze znana każdemu ogrodnikowi.

Objawia się gniciem zainfekowanych organów. Występuje we wszystkich okresowo wilgotnych środowiskach, zarówno na roślinach rosnących, jak i przechowywanych. Potrafi także rozwijać się na resztkach roślinnych. Opiszemy tutaj sposoby na zwalczanie szarej pleśni.

Porażane gatunki

Grzyb jest polifagiem, poraża ponad 200 gatunków roślin uprawnych w każdym okresie ich rozwoju. Wśród warzyw atakuje zwłaszcza fasolę, pomidory, sałatę, kapustę, cebulę, w sadzie – maliny, truskawki, winorośl, porzeczki, wśród roślin ozdobnych – goździki, dalie, róże, złocienie, pelargonie, cyklameny, a z ziół – majeranek i estragon.

Szara pleśń – objawy

Charakterystycznym objawem jest szybko postępujący rozkład gnilny porażonych tkanek oraz pojawiający się w tych miejscach pylący nalot. Na siewkach choroba powoduje zbrunatnienie łodygi i zgorzele. Zainfekowane pąki kwiatowe brunatnieją i zamierają. Na organach wyrośniętych i owocach występują brunatne, gnijące plamy.

Chore części roślin szybko pokrywają się szarym, puszystym i pylącym nalotem (trzonki konidialne i zarodniki grzyba). W porażonych organach lub w masie grzybni tworzą się z czasem czarne, okrągłe i twarde sklerocja (owocniki grzyba). Zainfekowane liście nie gniją, lecz pokrywają się dużymi, suchymi, nekrotycznymi, brunatnymi lub szarymi plamami. Na niezdrewniałych pędach nalot ma brunatny odcień i pojawia się w warunkach wysokiej wilgotności powietrza.

Rozwój choroby

Grzyb może żyć saprofitycznie w glebie, ale jednocześnie jest bardzo aktywnym pasożytem, który rozwija się na porażonych tkankach. Patogen zimuje w formie grzybni, zarodników konidialnych oraz sklerocjów na resztkach roślinnych w glebie, a także konstrukcjach i pozostawianych (np. pod osłonami) opakowaniach i sprzęcie (sklerocja). Może także zasiedlać materiał siewny roślin. Zarodniki grzyba trafiają także na rośliny wraz z deszczem i wiatrem.

Jeżeli zarodniki spadną na ziemię, powstała z nich grzybnia może początkowo odżywiać się znajdującą się w niej materią organiczną (saprofityczny tryb życia). Szara pleśń rozwija się najlepiej na tych częściach roślin, które są wcześniej uszkodzone. Grzyb właściwie jest wszędzie, a o skali porażenia roślin decyduje przede wszystkim pogoda. Wysoka wilgotność i temperatura 18–24°C powodują masowe pojawienie się choroby i szybko postępujący proces rozkładu tkanek. Na zwiększenie podatności roślin na chorobę wpływa osłabienie, wydelikacenie i niedożywienie roślin (zwłaszcza deficyt potasu i wapnia) oraz niedobór światła.

Szkodliwość choroby

Uzależniona jest przede wszystkim od pogody. Rozwojowi sprzyjają częste opady i ciepłe dni w okresie bujnego wzrostu roślin. Szczególne zagrożenie jest w czasie dojrzewania owoców. Szara pleśń jest najgroźniejszą chorobą truskawek, gdzie jednoczesna obecność na roślinach owoców w różnej fazie dojrzałości utrudnia walkę chemiczną, a bezpośredni kontakt ich z glebą potęguje jej nasilenie.

Bardzo podatne na infekcje są zwłaszcza truskawki, maliny, jeżyny, winogrona a także śliwki, morele i brzoskwinie, które ulegają porażeniu w okresie kwitnienia i dojrzewania. Gnijące owoce szybko pokrywają się pylącym nalotem i są źródłem zakażenia dla obok rosnących. Pojawienie się choroby we wczesnych stadiach rozwojowych warzyw powoduje wypadanie roślin. Szara pleśń jest główną przyczyną gnicia warzyw korzeniowych w czasie ich przechowywania.

Profilaktyka

Zakażeniu roślin sprzyja duże zagęszczenie, wysoka wilgotność i potencjał infekcyjny grzyba. Zapobieganie polega przede wszystkim na ułatwieniu szybkiego wysychania roślin po deszczu poprzez unikanie nadmiernego zagęszczenia i zachwaszczenia upraw. Przerzedzanie roślin zapobiega również niedoborom światła i powietrza. Podczas podlewania zagonów nie należy zwilżać roślin, przez co unikniemy zatrzymywania się wody na liściach i innych organach. Ważne jest także racjonalne nawożenie i niedopuszczenie do przenawożenia azotem (które prowadzi do tworzenia delikatnych tkanek, szczególnie chętnie atakowanych przez chorobę). Zatem zbędne pędy malin i jeżyn powinny być wycinane, należy także usuwać porażone części roślin (zarówno w sezonie, jak i po zbiorze) natychmiast po zauważeniu pierwszych symptomów.

U truskawek duże znaczenie ma ściółkowanie zagonów, uniemożliwiające kontakt liści, kwiatów i owoców z glebą, a także przyspieszające wysychanie roślin. W uprawie warzyw korzeniowych – przeprowadzanie zbioru w czasie bezdeszczowej pogody, a także dokładne ich osuszenie po oczyszczeniu z gleby i liści. Pamiętajmy, aby na 2 tygodnie przed zbiorem nie podlewać warzyw korzeniowych. Szklarnie i tunele foliowe należy regularnie wietrzyć. Ważne jest też dokładne zbieranie resztek pozbiorczych (na nich patogen żyje saprofitycznie).

Szara pleśń – zwalczanie

Podstawowym zabiegiem ochrony roślin przed szarą pleśnią powinno być ograniczanie i likwidacja źródeł infekcji. Dobre efekty można uzyskać dzięki zastosowaniu samodzielnie wykonanych preparatów (wywarów lub wyciągów) ze skrzypu, czosnku i cebuli. Szczególnie skuteczny jest wyciąg ze skrzypu polnego. Dopuszczalne jest stosowanie preparatów biologicznych (jak np. Polyversum WP), a także biotechnicznych, który stymuluje roślinne mechanizmy odporności na grzyba. Preparaty należy stosować zgodnie z przeznaczeniem i warunkami opisanymi w dołączonej do opakowania etykiecie.

Inni czytali także:

Czym zwalczać choroby roślin?

Biały nalot na agreście

Liście – źródło zakażeń roślin

Parch jabłoni – objawy i zwalczanie

Sprawdź, co w bieżącym wydaniu miesięcznika „działkowiec”

Źródło: miesięcznik „działkowiec”

Fot. Shutterstock.com